تأملی در بحث خودگرایی و دگرگرایی

یکی از پرسش های مهمی که فرا روی آدمی, به عنوان موجودی مدرک و مختار, قرار می گیرد, مربوط به هدف کارها و رفتارهایش می باشد. انگیزه و هدف نهایی کارها و رفتارهای ما چیست؟ آیا هدف غایی افعال آدمی تأمین نفع شخصی, رفاه یا خوشبختی خود فرد است یا آن که کارها و رفتارهایی وجود دارد که انگیزه غایی فرد از انجام آن ها نه تأمین نفع شخصی و یا رفاه و خوشبختی خود, بلکه تأمین خیر, رفاه یا خوشبختی دیگران است؟ در پاسخ به این پرسش دو رویکرد کلی در میان فیلسوفان اخلاق وجود دارد: 1. خودگرایی; 2. دگرگرایی. گزینش یکی از این دو رویکرد, به تعبیر هنری سیجویک یکی از مسائل اصلی فلسفه اخلاق است. در این مقاله به بررسی اجمالی این مسئله خواهیم پرداخت. مسئله خودگرایی و دگرگرایی را از دو زاویه بررسی کرده اند: 1. بعد روان شناختی, که توصیفی بوده و به توضیح و توصیف ساختار روانی انسان ها در انجام کارها و رفتارهای گوناگون شان می پردازد و آن چه را که مردم, در واقع, بر آن هستند تبیین می کند, بدون آن که توصیه ای درباره چگونگی رفتار انسان ها یا حکم و قضاوتی نسبت به درست یا نادرست بودن آن ها داشته باشد 2. بعد اخلاقی, که توصیه ای بوده و با ارائه توصیه هایی برای مردم مشخص می کند که مردم چگونه باید رفتار کنند. از آن جا که یکی از دلایل عمده معتقدان به خودگرایی اخلاقی (ethical egoism) اعتقاد به خودگرایی روان شناختی (psychological egoism) است, در این مقاله نخست به بحث خودگرایی روان شناختی و بررسی استدلال هایی در اثبات این نظریه پرداخته و آن گاه نظریه خودگرایی اخلاقی را پی خواهیم گرفت.